Risicoanalyse: wat is het en waarom is het nodig?
Veiligheidsmaatregelen neem je niet zomaar. Het uitgangspunt zou altijd moeten zijn: geen maatregel zonder risico, geen risico zonder maatregel. Dat wil zeggen dat maatregelen alleen worden genomen als daar een risico tegenover staat en de keerzijde van die medaille is dat geen enkel risico ongeadresseerd mag blijven.
Risicoanalyse
Risico’s zijn dus leidend voor de veiligheidsmaatregelen die genomen moeten worden. Maar welke risico’s vergen (beleidsmatig) aandacht? Het antwoord op die vragen volgt uit een risicoanalyse: een instrument voor het inventariseren en wegen van risico’s.
Methodieken
Er zijn vele methodieken beschikbaar. Vooral de scope is divers. Zo zijn er risicoanalyses voor het gelijktijdig analyseren van verschillende typen risico’s (de all hazard approach) en voor het analyseren van een specifiek type risico (de single hazard approach).
Voor evenementen is het nuttig om te vertrekken vanuit een all hazard approach, zodat de relatieve weging van verschillende typen risico’s met elkaar te vergelijken zijn. Als uit de all hazard risicoanalyse zou blijken dat een bepaald type risico bijzonder manifest is, kan het nuttig zijn om ook een single hazard risicoanalyse uit te voeren. In alle andere gevallen volstaat het om middels een all hazard approach te analyseren welke risico’s de meeste aandacht vragen.
Zijn vrijwel alle prioritaire risico’s uit de all hazard risicoanalyse moedwillige verstoringen van de veiligheid? Dan zijn beveiligingsrisico’s manifest. Deze kunnen dan specifiek geanalyseerd worden om meer inzicht te krijgen. Hiervoor bestaat een specifieke risicoanalysemethodiek.
Inventarisatie
De risico-inventarisatie is de eerste stap. De stap van vinden, herkennen en beschrijven van bestaande en voorstelbare risico’s. Dat inventariseren kan op verschillende manieren. Om niets over het hoofd te zien, is een systeembenadering nuttig. Iedere methodiek voorziet in zo’n benadering. De drie voor evenementen meest gangbare methodieken doen dat door het gebruik van profielen, fases of veiligheidsdomeinen (of een combinatie hiervan).
1. Profielen
De Leidraad Veiligheid Publieksevenementen introduceerde in 2002 het inventariseren van risico’s op basis van profielen: het publieksprofiel, het activiteitenprofiel en het ruimtelijk profiel. Daar kwam later bij: het dreigingsprofiel en het profiel van (de kwaliteit van) de veiligheidsorganisatie. Die uitbreiding van profielen is behulpzaam om een te beknopte kijk te voorkomen.
2. Fases
Inventarisatie kan ook plaatsvinden door het vertalen van de stadia van een evenement naar fases: de instroom, aanwezigheid (waaronder ook de verplaatsing binnen het evenement) en de uitstroom van bezoekers. In het Engels worden deze fases ook samengevat als ICE: Ingress, Circulation en Egress. Een uitbreiding daarop is ALICED, waarin ook aandacht wordt geschonken aan Arrival (aankomst), Last mile (gedeelte tussen aankomst en entree) en Departure (vertrek). De fases zijn op zichzelf bruikbaar, maar ook goed te combineren met de profielen. Misschien wel de bekendste methodiek ontstaat door toevoeging van de elementen Design (ontwerp), Information (informatie) en Management (systemen en procedures): de methodieken DIM-ICE en DIM-ALICED.
3. Veiligheidsdomeinen
De jongste van de drie methodieken kenmerkt zich door het inventariseren per veiligheidsdomein: safety, security en health. Door de toevoeging van management ontstaat een volledige beschouwing. Vooraf de kenmerken van het evenement in kaart brengen, bijvoorbeeld door middel van de profielen, helpt deze methodiek bij het scheppen van context die anders ontbreekt.
De voor evenementen meest relevante single hazard risicoanalysemethodiek is gericht op beveiligingsrisico’s. In deze methodiek staan drie vragen centraal: wat moet beveiligd worden, waartegen moet beveiligd worden en waar is (extra) beveiliging nodig?
Weging
De risicoweging is de tweede stap in de risicoanalyse. De inventarisatie levert de input hiervoor. De weging kan kwalitatief van aard zijn door de risico’s te rangschikken, maar ook kwantitatief door het verbinden van een risicoscore. Voor een risicoscore worden de gevonden risico’s beoordeeld op hun waarschijnlijkheid (de kans dat een risico zich voordoet) en de mogelijke impact (het effect wanneer een risico zich openbaart). Beide componenten krijgen een rekenfactor. De risicoscore is vervolgens de vermenigvuldiging van waarschijnlijkheid en impact. Op basis daarvan ontstaat een rangschikking. De risicoweging vormt de basis voor de stap ná de risicoanalyse, namelijk het verbinden van maatregelen aan de prioritaire risico’s.
Scenariobenadering
Een mogelijke tussenstap (voor het verbinden van maatregelen aan de risico’s) is het vertalen naar incidentscenario’s. Door de ‘wat als?’ vraag te stellen kan er een beter beeld ontstaan van het risico en de kritische elementen die bepalend zijn voor de ontwikkeling van incidenten voortkomend uit de risico’s. Het is ook mogelijk om niet de risico’s op zichzelf, maar de incidentscenario’s te rangschikken. Daarmee krijgen de stappen een andere volgorde. Na de risicoanalyse kan een scenariobenadering nuttig zijn om gericht maatregelen te vinden.
Divergeren en convergeren
De risicoanalyse is voor een belangrijk deel een geval van brainstormen en bestaat dan ook uit divergeren en convergeren. Dat betekent dat er tijdens het inventariseren keuzes worden gecreëerd (divergeren) voordat er tijdens de weging keuzes worden gemaakt (convergeren). De bedoeling van het convergeren is dat er zoveel mogelijk risico’s worden opgehaald, voordat er begonnen wordt met het beoordelen en selecteren.
Maatregelen
De maatregelen die genomen moeten worden tegen de (prioritaire) risico’s zijn strikt genomen geen onderdeel van de risicoanalyse. Het overzicht van prioritaire risico’s is het einde van de risicoanalyse, maar tegelijk de start van het proces dat erna moet volgen: het bedenken en ontwerpen van maatregelen die genomen kunnen of moeten worden naar aanleiding van de gevonden risico’s die aandacht vergen.
Wil je meer weten over de risicoanalyse of een risicoanalyse (laten) toepassen op jouw evenement?
Klik dan op de button hieronder.